Bitwa Cycowska, która miała miejsce 16.08.1920 r. przeszła do historii jako przykład zwycięstwa polskiej kawalerii nad bolszewikami. Decydującą rolę odegrał tu 7 Pułk Ułanów Lubelskich. Izba Tradycji w swoich zbiorach posiada pisma i artykuły dokumentujące dzieje 7 Pułku, unikalne fotografie, odznaczenia i ordery, dyplomy, książeczki wojskowe, literaturę na temat bitwy pod Cycowem i bitwy warszawskiej oraz czasopisma kawaleryjskie. W Izbie Regionalnej zgromadzono zabytkowe sprzęty codziennego użytku, które przekazali mieszkańcy gminy Cyców.
Izba Tradycji i Izba Regionalna w Zespole Szkół z Oddziałami Integracyjnymi im. 7 Pułku Ułanów Lubelskich w Cycowie,
ul. Chełmska 44, 21 - 070 Cyców
tel. (082) 567-70-09, fax (082) 567-75-00
W Izbie Tradycji znalazły się, dzięki życzliwości ofiarodawców pisma i artykuły dokumentujące dzieje 7 Pułku, unikalne fotografie, odznaczenia i ordery, dyplomy, książeczki wojskowe, literatura na temat bitwy pod Cycowem i bitwy warszawskiej oraz czasopisma kawaleryjskie. Bardzo cennym eksponatem jest m.in. książka z dedykacją dla szkoły od córki Józefa Piłsudskiego. Posiadamy również popiersie generała Kazimierza Sosnkowskiego podarowane szkole przez syna - Piotra Sosnkowskiego.
Wśród zbiorów znalazły się eksponaty mające wartość nie tylko historyczną, ale i sentymentalną - są to dwa oryginalne mundury ułańskie - rotmistrza: Aleksandra Onyszko i pułkownika Aleksandra Bielaka - wielkich ludzi, bezgranicznie oddanych szkole, którzy często gościli w naszych murach. Niestety już nie żyją, ale kontakt nadal ze szkołą utrzymują ich żony - pani rotmistrzowa Maria Onyszko, która dokonała uroczystego otwarcia Izby Tradycji oraz pani Anna Bielak.
W swoich zbiorach szkoła poświęciła również miejsce na dokumentowanie współpracy z 25 Brygadą Kawalerii Powietrznej z Tomaszowa Mazowieckiego. Posiada kompletny mundur żołnierza z tej Jednostki, fotografie z odbywanych poligonów i ćwiczeń wojskowych, odznaki pułkowe oraz materiały nadesłane przez żołnierzy z tej Jednostki, stacjonujących w Iraku - pocztówki, fotografie, a nawet odznaczenie nadawane za służbę w Kontyngencie.
Opracowano na podstawie strony internetowej Zespołu Szkół z Oddziałami Integracyjnymi im. 7 Pułku Ułanów Lubelskich w Cycowie
Bitwa Cycowska
Była ważnym wydarzeniem w historii miejscowości, a rozegrała się 15 – 16 sierpnia 1920 r. Bój pod Cycowem, choć prowadzony z dala od miejsc gdzie decydowały się losy wojny polsko - bolszewickiej, przeszedł do historii oręża polskiego jako efektowne i błyskotliwe zwycięstwo kawalerii polskiej nad przeważającymi siłami wroga. Na Lublin została skierowana brygada bojowa Dotola z Grupy Mozyrskiej (przeważająca dwukrotnie siły polskie). Dotol na 16 sierpnia zaplanował rozgromić piechotę polską i rozpocząć przerwany marsz na Lublin. Po ciężkich walkach 15 i 16 sierpnia w okolicach Garbatówki, Świerszczowa, Cycowa, Wólki Cycowskiej, Głębokiego siły bolszewickie zostały odparte. Decydującą rolę odegrała szarża 3 i 7 pułku ułanów oraz taktyczne umiejętności mjr. Zygmunta Piaseckiego. Straty polskie, łącznie z 3 i 7 pułku oraz piechoty – to 4 oficerów, 13 ułanów,
8 żołnierzy; rannych – 4 oficerów, 28 ułanów i 25 żołnierzy oraz 61 ranne i zabite konie. Strat bolszewików nie zdołano obliczyć, zapadająca noc uniemożliwiła dokładne przeszukanie pola walki. Z relacji opisujących można wywnioskować, że były dużo większe. Grupa Dotola została zdezorganizowana i nie odegrała już żadnej roli w nadchodzących wydarzeniach. Jak powiedział Marszałek Piłsudski – 16 sierpnia był dniem, który zawrócił losy wojny w kierunku zwycięstwa nad wrogiem. Na cycowskim cmentarzu wojennym zostali pochowani bohaterowie wojny polsko – bolszewickiej. U wrót cmentarza stoi pomnik z napisem: Cmentarz wojenny z lat 1915 – 1920 z dodatkową tablicą poświęconą poległym w 1920 r. Wymieniony wyżej cmentarz, jak i pozostałości cmentarza w Adamowie (zachowało się do tej pory kilka nagrobków z krzyżami) są niemymi świadkami tamtych wydarzeń.
W centrum Cycowa znajduje się pomnik, zbudowany na kształt przydrożnej kapliczki, zwieńczony krzyżem, a na nim napis: Chwała bohaterom wojny polsko– bolszewickiej poległym w zwycięskiej bitwie na polach gminy Cyców 15 – 16 sierpnia 1920 r.
W listopadzie 1939 r. z rozkazu niemieckiej żandarmerii pomnik został zniszczony. Bryłę pomnika zakopano w miejscu, gdzie stał, tablica zaginęła, a krzyż prawdopodobnie ocalił ksiądz. Po pięćdziesięciu latach pomnik został odkopany i wrócił na swoje miejsce, krzyż odnalazł się na plebani, a nową tablicę odlaną w brązie wykonał lubelski artysta. Pomnik został uzupełniony o orła w koronie. 12 listopada 1989 r. w 71 rocznicę odzyskania niepodległości pod pomnikiem odbyła się uroczystość z udziałem weteranów 7 Pułku Ułanów Lubelskich. Miejscowość Cyców, z datą 16 sierpnia 1920 znalazła się na płycie Grobu Nieznanego Żołnierza w Warszawie, a właściwie powróciła, gdyż Cyców został tu zapisany po raz pierwszy po zakończeniu działań wojennych, o czym świadczy tablica z Grobu Nieznanego Żołnierza z 1925 r., przechowywana obecnie w Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie. Od 23 czerwca 1992 r. Szkoła w Cycowie przyjęła imię 7 Pułku Ułanów Lubelskich.
Słów kilka jeszcze o dowódcy, wówczas mjr., później gen. Zygmuncie Piaseckim, który – jak podkreśla się – odniósł tak spektakularne zwycięstwo. Otóż Zygmunt Piasecki (1893 – 1954) - legionista Piłsudskiego, związany jest z Lubelszczyzną poprzez udział w walkach w czasie I wojny światowej, wojny z bolszewikami i w czasie kampanii wrześniowej. Tu też założył swoją rodzinę. Jego żoną była Zofia z Bielińskich, córka Adama – właściciela majątku Turka pod Lublinem i Zofii z Zarańskich.
Był odznaczony m. in.: Orderem Virtuti Militari 5, 4 i 3 klasy (za wojnę polsko – bolszewicką), Krzyżem Niepodległości, trzykrotnie Krzyżem Walecznych, francuską Legią Honorową 5 klasy, Orderem Rumuńskiej Gwiazdy 4 kl., belgijskim Orderem Leopolda 5 kl., jugosłowiańskim Orderem Orła Białego 4 kl. i Medalem Waleczności.
